Szacowany czas czytania tego postu to 5 minut
Wybredność, odmowa spożywania jedzenia może wskazywać na wybiórczość jedzenia, która często występuje z zaburzeniami sensorycznymi, poprzez odmawianie pokarmów o szczególnym smaku, zapachu, teksturze, wyglądzie. Jest na tyle niebezpieczne, że może się przerodzić w stały nawyk wybiórczego jedzenia i trwać aż do dorosłości. Podobnie jak neofobia żywieniowa, jest to kryzys rozwojowy na drodze kształtowania się zachowań adaptacyjnych. Występuje często u dzieci przedszkolnych i wczesnoszkolnych i w zależności od środowiska – może ustąpić albo się rozwinąć.
Ważne jest, uwzględnienie, że wybiórczość pokarmowa może prowadzić do niedoborów składników odżywczych i poważnych konsekwencji zdrowotnych, dlatego warto przyjrzeć się tematowi bliżej 😉
Jak się kształtuje?
Wybiórczość pokarmowa może kształtować się na wiele różnych sposobów, a najczęściej obejmują:
- Preferencje smakowe: Dzieci wybierają tylko te pokarmy, które im smakują, a odrzucać te, których nie lubią. Może to wynikać z różnych doświadczeń kulinarnych oraz preferencji indywidualnych, braku ekspozycji produktów, różnorodności pokarmów.
- Alergie i nietolerancje pokarmowe: Dzieci z alergiami pokarmowymi lub nietolerancjami mogą unikać pewnych pokarmów, które powodują u nich niepożądane reakcje, co prowadzi do wybiórczości pokarmowej.
- Czynniki psychologiczne: Wybiórczość pokarmowa może być również wynikiem czynników psychologicznych, takich jak uprzedzenia, lęki, stres.
Dzisiaj przyjrzyjmy się wybiórczości pokarmowej pod kątem psychologicznym.
Psychologiczne aspekty
Neofobia pokarmowa (więcej we wpisie https://annakossakowska.pl/dziecko-chce-jesc-tylko-makaron/) może zapoczątkować późniejsze zachowania u najmłodszych – wybiórczość jedzenia. Dzieci, które doświadczają neofobii pokarmowej, czyli lęku przed próbowaniem nowych potraw, mogą mieć trudności z przyjmowaniem różnorodnych i wartościowych pokarmów do swojej diety. W efekcie mogą wykształcić nawyk jedzenia jedynie kilku ulubionych potraw, które są im znane i akceptowane. I tak powstaje wybiórcze ograniczenie w diecie dzieci.
Trudności z zaakceptowaniem różnorodności produktów czy z otwarcie się na nowe smaki, zapachy i tekstury w kuchni wynikają z naturalnej ostrożności przyjmowania do spożycia „wszystkiego co się rusza”. Wykształciła się w toku ewolucji, jako mechanizm obronny służący ochronie przed próbowaniem nieznanych pokarmów.
W głównej mierze są związane z lękiem czy też nadwrażliwością sensoryczną. Najmłodszym może przeszkadzać np. intensywny zapach obiadu, konsystencja galaretki, stykające się produkty na talerzu, sos na ziemniakach). Dzieci najchętniej w tym okresie ok.2-6lat wybierają produkty szybko sycące, koloru beżowego, np. makaron, bułka, banan, ziemniak. Preferują oddzielne poddawanie produktów na talerzu, no. makaron + sos, surówka bez stykania się z ziemniakami czy kotletem. Rodzicom często trudno sobie wyobrazić- jak unoszące się zapachy w kuchni mogą przeszkadzać dziecku. Nie rozumieją jak można się dosłowni brzydzić spróbować czekoladowego budyniu.
Neofobia żywieniowa i późniejsza wybiórczość pokarmowa są silnie determinowane przez czynniki środowiskowe, w tym zachowania żywieniowe rodziców.
Co więcej, osoby z wybiórczością pokarmową mogą unikać pewnych pokarmów ze względu na już zebrane negatywne doświadczenia z nimi związane, np. związane z wymiotami, lub związane z lękiem przed nowymi doświadczeniami.
Co pomaga dzieciom w trudnościach z jedzeniem?
- posiłki mniej więcej o stałych porach,
- podawanie posiłków najlepiej w formie bufetu,
- wielokrotna ekspozycja tego samego rodzaju pokarmów,
- pozostawianie jedzenia w zasięgu dziecka, np. kosz owoców na stole,
- połączenie znanego pokarmu z nieznanym,
- brak komentarzy ze strony dorosłych, np.”no jedz” itd.
- brak uwag dotyczących ilości spożywanej przez dziecka posiłku,
- umożliwienie samodzielnego spożywania posiłków, dzieci są ciekawe świata, (i jedzenia!), np. robienie kanapek,
- nie stosowanie żadnych form nagrody czy kary za zjedzenie/niezjedzenie produktu,
BRAK PRESJI ZE STRONY OSÓB DOROSŁYCH
Zrozumienie normatywnych i psychologicznych aspektów selektywnego jedzenia ma kluczowe znaczenie dla opracowania niezbędnych elementów leczenia w celu zajęcia się i poszerzenia różnorodności żywności u osób wykazujących selektywne zachowania żywieniowe (Zucker i in., 2017).
Jak uchronić się przed wybiórczością?
Dać dziecku najlepszy start! Panuje trend rozszerzania diety ” od wszystkiego”, stąd niemowlęta dostają na start dosłownie wszystko. Nie mają okazji spróbować podstawowych smaków, zapachów, tekstur różnych produktów. Stąd bardzo trudno zaakceptować dziecku w późniejszym czasie smak, teksturę np. papryki, marchewki, jabłka, gdy zaczynał swoją przygodę z poznaniem pożywienia od smakowania serka, chrupek kukurydzianych i innych niewartościowych produktów.
Jak sama nazwa wskazuje ROZSZERZANIE DIETY , czyli rozszerzamy dietę niemowląt do diety dorosłych. Stąd pożywienie dzieci w pierwszych 3 latach życia różni się od pokarmów spożywanych przez dorosłych. Niemowlęta etapowo przechodzą na dietę dorosłych. Układ odpornościowy niemowląt nie jest w pełni dojrzały, rozwija się stopniowo w ciągu pierwszych kilku lat życia. Z tego powodu, zanieczyszczenia, które nie są zagrożeniem dla osób dorosłych mogą być niebezpieczne dla najmłodszych !!!
Prawidłowe rozszerzanie diety daje szansę dziecku uniknąć trudności związanych z jedzeniem w późniejszym czasie, zmniejsza szansę rozwinięcia alergii, nietolerancji pokarmowej, i co najważniejsze BUDUJE ZDROWIE. Więcej informacji o rozszerzaniu diety we wpisie – http://Rozszerzanie diety niemowląt w pigułce – annakossakowska.pl
Podsumowując,
Poprzedzająca wybiórczość pokarmową – neofobia pokarmowa związana jest z naturalnym etapem rozwoju dziecka, jakim jest potrzeba wyrażenia swojej autonomii i ostrożność spożywania wszystkiego napotkanego na drodze. Najczęściej występuje u dzieci w wieku około 2-3 lat i w zależności od reakcji środowiska może być zjawiskiem przejściowym.
Pierwszy krok to zrozumienie, że wybiórczość pokarmowa może mieć swoje korzenie w różnych czynnikach, takich jak genetyka, traumatyczne doświadczenia lub zaburzenia sensoryczne. Osoby dorosłe dotknięte tym wyzwaniem jedzenia u dzieci mają trudny orzech do zgryzienia. Jest to proces długotrwały i wymaga cierpliwości. Można zacząć od próbowania nowych pokarmów w małych ilościach lub w formie połączonej z ulubionym jedzeniem. Stopniowe wprowadzanie nowych smaków i tekstur pozwoli dostosować się organizmowi do nowych doznań smakowych.
Ważne jest, aby stworzyć przyjemną atmosferę podczas spożywania posiłków. Nie należy robić z tego stresującej sytuacji, bo spożywanie jedzenia powinno być przede wszystkim przyjemnością.
Piśmiennictwo
J. Wojciechowska, Środowiskowe uwarunkowania rozwoju nawyków jedzeniowych dzieci, Instytut Psychologii, Uniwersytet im. A. Mickiewicza w Poznaniu, 121-137
E. Toporowska-Kowalska, M. Funkowicz, Kształtowanie preferencji smakowych we wczesnym okresie życia. Standardy Medyczne/Pediatria, 2015, T. 12, 689-697
A. Kozioł-Kozakowska, B. Piórecka, Neofobia żywieniowa – jej uwarunkowania i konsekwencje zdrowotne. standardy_medyczne_1_2013
(2017). Selective eating.. https://doi.org/10.1093/oxfordhb/9780190620998.013.23
W przygotowaniu wpisu korzystano z CzatGPT.
