Szacowany czas czytania tego postu to 4 minut
Występują zachowania wrodzone, takie jak kontrola głodu i sytości – każdy z nas posiada naturalny mechanizm samoregulacji, jak i zachowania wyuczone, np. preferencje smakowe, które są zmienne u każdego z nas, w zależności od doświadczeń związanych z jedzeniem.
Ellrot (2007) wyodrębnia ciekawe dwie zasady wrodzone : „efekt czystej ekspozycji” i „specyficznego przesytu sensorycznego„, mające wpływ na rozwój zachowań żywieniowych, których znajomość może korzystnie oddziaływać w zakresie wpływu wywieranego na zachowania żywieniowe dzieci.
Zachowania wrodzone mają swoją określoną rolę. Ze względu na możliwość zatrucia pokarmowego, zachowanie ma na celu ochronę organizmu i wybór produktów widzianych częściej, co ma zapewnić bezpieczeństwo dla zdrowia, i ochronę przed nadmiernym spożywaniem, np. niekorzystnych biologicznie produktów.
EFEKT CZYSTEJ EKSPOZYCJI
Efekt czystej ekspozycji to zjawisko polegające na tym, że im częściej mamy kontakt z danym bodźcem, tym bardziej zwiększa się prawdopodobieństwo, że polubimy ten bodziec.
Doskonale obrazuje czas, w którym najmłodsi uczą się nowych produktów. Naturalnie, w wyniku powtarzającego się kontaktu z produktem, wykształca się upodobanie smakowe w stosunku do tego produktu. W dostępnym stanie badań podaje się liczbę 14 doświadczeń własnych, w sensie kontaktu wzrokowego z daną potrawą, żeby uznać ją za bezpieczną i wartą spróbowania. Nie jest to łatwe zadanie, szczególnie dla rodziców, którzy niejednokrotnie z troską przygotowują posiłek, który nie zostaje zaakceptowany i spróbowany. Tym niemniej jest to najpewniejsza droga do spożywania przez nas i dziecko różnorodnych pokarmów, poprzez wyuczone poczucie bezpieczeństwa w stosunku do danego produktu.
Sama ekspozycja na nowe potrawy może zmienić preferencje dzieci (…) ekspozycja na nowe produkty oddziałuje w sposób kumulatywny, to znaczy jeśli do jadłospisu dodaje się coraz więcej nowych potraw, zyskują one akceptację po coraz mniejszej liczbie ekspozycji.
Umożliwienie kontaktu z różnorodnymi produktami to zadanie rodziców. Również dbanie o jakość serwowanych produktów spożywczych czy atmosferę podczas ich spożywania stanowią kwestię, w obrębie których dorośli mogą się wykazać.
SPECYFICZNY PRZESYT SENSORYCZNY
Zachowanie pokazuje, że nie jesteśmy w stanie jeść w kółko tego samego pożywienia (dodałabym, że pożywienia wartościowego), tzn. wielokrotne spożywanie produktu może osiągnąć maksymalny poziom nasycenia, a w konsekwencji jego odrzucenie. Z tego względu zasada broni np. przed spożywaniem codziennie na śniadanie jajecznicy i przyczynia się do urozmaicenia jadłospisu. Różnorodność to podstawa, zarówno pod względem dostarczania niezbędnych składników i minerałów, jak również przyjemności ze spożywania posiłków, poznawania nowych smaków, połączeń smakowych. Rzadko ta sama potrawa smakuje tak samo. Co więcej, różnorodność to jedna z trzech podstaw żywienia dzieci i dorosłych (pozostałe to umiar i proporcje).
Podsumowując,
Rodzice każdego jednego dnia mają wielki orzech do zgryzienia, mając na uwadze akceptację dziecięcych zachowań dotyczących wyboru spożywanych produktów. Jest to trudne, zwłaszcza że potrawy niejednokrotnie przyrządzane są ze szczególnym uwzględnieniem na potrzeb dziecka, w obliczu odmowy, niechęci czy wręcz obrzydzenie, demonstrowanego w związku z ewentualnym spróbowaniem posiłku. Łatwo w takiej sytuacji popaść w pułapkę odżywiania i serwować dzieciom pewniaki, które dobrze znają i lubią. Jednak nie będzie to różnorodne menu i każde ograniczenie w spożywaniu produktów może być również kłopotliwe, np. w przedszkolu/szkole/na wycieczce.
Dobrą praktyką jest serwowanie pewniaków jedzeniowych + nowości, co sprawia, że podczas naturalnej ekspozycji dzieci mają okazję przekonać się w warunkach bezpieczeństwa do spróbowania nowych smaków.
Jedzenie to proces, który wzrasta z wiekiem dziecka. Jedzenie jest bezpieczne, kiedy jest znane. Odmowa spożywania niektórych pokarmów jest naturalna. Nie powinna być odbierana przez dorosłych jako stała niechęć i stanowić powód do zaprzestania podawania niewybieranych potraw/produktów. Dziecko, nie mając kontaktu z nowościami, nie będzie miało możliwości ich spróbowania.
Dorośli także mają trudność w próbowaniu nowych smaków, np. na wycieczce zagranicznej dość często mamy sceptyczny stosunek do próbowania nowych potraw, raczej sięgam po znane potrawy, z wielką ostrożnością traktując nowości. Rozumując w ten sposób, postawy się więc na miejscu dzieci, dla których nowe produkty są właśnie takimi nowościami.
Piśmiennictwo
J. Wojciechowska, Środowiskowe uwarunkowania rozwoju nawyków jedzeniowych dzieci, Instytut Psychologii, Uniwersytet im. A. Mickiewicza w Poznaniu, 121-137.
Ogden J. (2011). Psychologia odżywiania się. Od zdrowych do zaburzonych zachowań żywieniowych, Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, 36-41.
Ellrott, T. (2007). Wie kinder essen lernen. Ernahrung, 4,167-173.
