Dopamina – jak jeść brokuły z przyjemnością? cz.1

Szacowany czas czytania tego postu to 4 minut

Dopamina to neuroprzekaźnik w głównej mierze odpowiedzialny za czerpanie przyjemności. Stanowi jedno z najważniejszych odkryć dotyczących naszego mózgu. To właśnie dzięki niej odczuwamy radość, satysfakcję, a także motywację do działania. W naszym codziennym życiu pełni ona znaczącą rolę, również w kontekście jedzenia. O tym, jak dopamina wpływa na nasze nawyki żywieniowe oraz o mechanizmach, jakie kontrolują nasze zachowanie wobec jedzenia postaram się Wam wyjaśnić.

Zabójcza kombinacja dopaminy i jedzenia

Nasze mózgi są podatne na manipulacje stymulowane przez przemysł żywnościowy. Koncerny odpowiedzialne za produkcję żywności wykorzystują mechanizmy działania dopaminy, by wpływać na nasze wybory żywieniowe. Co więcej, dopamina wpływa na apetyt, uczucie sytości oraz chęć sięgnięcia po kolejną przekąskę.

Interesujące jest również to, że poziom dopaminy jest regulowany przez różne czynniki, w tym genetyczne predyspozycje, substancje chemiczne zewnętrzne i styl życia. Badania wykazały, że niski poziom dopaminy może prowadzić do zaburzeń nastroju, depresji, braku motywacji i nadmiernej żądzy jedzenia. Z drugiej strony, wysoki poziom dopaminy może prowadzić do impulsywnego zachowania, nadużywania substancji i uzależnień.

Wpływ dopaminy na jedzenie jest szczególnie istotny w kontekście nowoczesnego stylu życia, który sprzyja nadmiernemu spożyciu żywności wysokokalorycznej i niewartościowej. Badania wykazały, że produkty bogate w tłuszcze i cukry mogą prowadzić do wzrostu poziomu dopaminy, co z kolei zwiększa apetyt i motywację do spożycia więcej takich produktów. To sprzyja powstawaniu nawyków żywieniowych opartych na jedzeniu wysokokalorycznych i przetworzonych produktów spożywczych.

Obecnie istnieje wiele teorii dotyczących wzajemnego oddziaływania dopaminy i jedzenia, które są badane i dyskutowane w środowiskach naukowych. Jedną z tych teorii jest teoria nagrody, która sugeruje, że poziom dopaminy wzrasta w odpowiedzi na jedzenie smacznych i satysfakcjonujących pokarmów, co z kolei wzmacnia nasze preferencje wobec tych produktów.

Zacznijmy od początku, czyli od zadań układu dopaminergicznego, które są godne uwagi i zrozumienia.

Układ dopaminergiczny

Układ dopaminergiczny to system neuronalny odpowiedzialny za syntezę i przekaźnictwo neuroprzekaźnika dopaminy w mózgu. Dopamina pełni rolę zarówno w regulacji różnych funkcji fizjologicznych, jak i w kontrolowaniu zachowań emocjonalnych i motywacyjnych.

Układ dopaminergiczny składa się z kilku grup neuronów, głównie w mózgowiu środkowym. Główne obszary, w których znajdują się neurony produkujące i uwalniające dopaminę to: substancja czarna (substania nigra), obszar nakrywkowy (VTA) i jądro pasma samotnego (nucleus accumbens).

Dysfunkcje w układzie dopaminergicznym mogą prowadzić do różnych zaburzeń psychicznych, takich jak choroba Parkinsona (wynikająca z ubytku dopaminy), schizofrenia (związana z nadmierną aktywnością dopaminergiczną) czy uzależnienia od substancji psychoaktywnych (które wpływają na uwalnianie i receptory dopaminy).

Zadania układu dopaminergicznego:

1. Układ dopaminergiczny odpowiada za kontrolę ruchu i motoryki, dlatego jednym z głównych zadań tego układu jest regulowanie ruchu ciała.
2. Dopamina pełni również istotną rolę w procesach poznawczych, takich jak pamięć, uwaga, koncentracja i podejmowanie decyzji. Układ dopaminergiczny jest zaangażowany w modulację tych funkcji.
3. Dopamina wpływa również na nasze działania i motywacje. Układ dopaminergiczny przyczynia się do uczucia nagrody, satysfakcji i motywacji, co jest kluczowe w motywowaniu nas do podejmowania działań mających na celu otrzymanie nagrody.
4. Układ dopaminergiczny kontroluje również nasze emocje. Zaburzenia w tej drodze przewodzenia są związane z różnymi zaburzeniami nastroju, takimi jak depresja i zaburzenia afektywne dwubiegunowe.
5. Dopamina wytwarzana przez układ dopaminergiczny odgrywa również rolę w kontrolowaniu odczuwania bólu. Badania sugerują, że niedobór dopaminy może powodować zwiększoną wrażliwość na ból.
6. Układ dopaminergiczny jest zaangażowany w kontrolę apetytu i odczuwania głodu. Badania wykazały, że zmiany w poziomach dopaminy mogą prowadzić do zaburzeń odżywiania, takich jak otyłość i anoreksja.
7. Wpływ układu dopaminergicznego na układ immunologiczny jest nadal badany, ale istnieją dowody na to, że dopamina może odgrywać rolę w regulacji układu odpornościowego.
8. Układ dopaminergiczny jest również odpowiedzialny za przyjemność seksualną i kontrolę podniecenia seksualnego.

Część II ->

Piśmiennictwo

(1999). Czy odpowiedź dopaminy o krótkim opóźnieniu jest zbyt krótka, aby sygnalizować błąd nagrody? trendy w neuronaukach, 22(4), 146-151. https://doi.org/10.1016/s0166-2236(98)01373-3

(2020). Stres i dopaminergiczny układ nagrody. medycyna eksperymentalna i molekularna, 52(12), 1879-1890. https://doi.org/10.1038/s12276-020-00532-4

(2014). Dopamina: równoległa ścieżka modulacji sieci lokomotorycznych kręgosłupa. granice w obwodach neuronowych, 8. https://doi.org/10.3389/fncir.2014.00055

(2005). Wzgórze naczelnych jest kluczowym celem dopaminy mózgowej. Journal of Neuroscience, 25(26), 6076-6083. https://doi.org/10.1523/jneurosci.0968-05.2005

(2018). Przełącznik dopaminergiczny strachu przed przejściem w bezpieczeństwo. komunikacja przyrodnicza, 9(1). https://doi.org/10.1038/s41467-018-04784-7

(2018). Wiele systemów dopaminy: dobro i nieszczęście dopaminy. Sympozja portowe zimnej wiosny na temat biologii ilościowej, 83, 83-95. https://doi.org/10.1101/sqb.2018.83.037648

(2010). Toniczna dopamina moduluje wykorzystanie uczenia się poprzez nagrodę. granice neuronauki behawioralnej, 4. https://doi.org/10.3389/fnbeh.2010.00170

W przygotowaniu artykułu został wykorzystany ChatGPT.